Ανατρέχοντας κάποιος στο παρελθόν και παρόλο που η Κύπρος είναι ένα μικρό νησί με μικρές λεκάνες απορροής ποταμών, θα διαπιστώσει ότι υπήρξαν επανειλημμένα,  καταστροφικές πλημμύρες με πολλούς νεκρούς και τεράστιες υλικές ζημιές.

Ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός αναφέρει: <<Τω 1330, δωδεκάτη Νοεμβρίου επλημύρισε τοσούτο ο ποταμός Πεδιαίος, ο οποίος τότε διεπέρνα δια μέσου της Λευκωσίας και έπνιξεν ως τρεις χιλιάδας πλήθος κα αν ίσως το γεφύριον, λεγόμενο Κάμπιο, δεν έσκαζε να δώσει χώραν εις τα νερά , δεν έμενεν τίνας ζωντανός>>.

Ο Πεδιαίος ποταμός περνούσε τότε πράγματι μέσα από την εντός των τοιχών Λευκωσία, στη συνέχεια όμως οι Βενετοί έκαναν εκτροπή του ποταμού με τεχνική παράκαμψη εκτός της πόλης για να αποφευχθούν οι συχνές πλημμύρες και καταστροφές. Παρόλα αυτά όμως το 1859 και το 1865, ο ποταμός πέρασε ξανά μέσα από την πόλη ακολουθώντας την παλιά του κοίτη και προκαλώντας πνιγμούς και καταστροφές.

Ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός αναφέρει επίσης ταυτόχρονα με την πλημμύρα του Πεδιαίου << Και η Λεμεσός κατεποντίσθη από άλλους εκεί ποταμούς και βροχάς ακαταπαύστους και εφθάρη εις το παντελές πνιγέντες και εκεί ως δύο χιλιαδες ψυχαί, πολλα χωριά εκεί κατεφθάρησαν, ζώα μάλιστα πλήθος άμετρο>>

  Πρόκειται για τον ποταμό Γαρύλλη ο οποίος διέσχιζε την πόλη της Λεμεσού και προκαλούσε συχνά προβλήματα λόγω πλημμυρών. Το 1880 μετά από μια καταστροφική πλημμύρα έγινε εκτροπή του ποταμού Γαρύλλη σε σημείο που βρίσκεται κατάντη του σημείου που η λεωφόρος Μακεδονίας διασταυρώνει τον ποταμό Γαρύλλη. Η εκτροπή έγινε τότε εκτός κατοικημένης περιοχής. Η εκβολή της νέας κοίτης του ποταμού είναι ανατολικά του νέου λιμανιού , ενώ η εκβολή της παλιάς κοίτης, είναι δυτικά του παλιού λιμανιού. Σήμερα στις όχθες τόσο της παλιάς όσο και της νέας κοίτης του ποταμού έχουν κτιστεί σπίτια, ενώ κάποιοι «έχουν κλέψει του ποταμού».  Το φράγμα των Πολεμιδιών που κατασκευάστηκε στη δεκαετία του 1960 μπορεί ευτυχώς να θεωρηθεί ως ένα πολύ αποτελεσματικό αντιπλημμυρικό έργο για την πόλη της Λεμεσού.

Από τα πιο πάνω διαπιστώνουμε ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος πλημμυρών στη Κύπρο. Αν προσθέσουμε και την κλιματική αλλαγή και τα ακραία καιρικά φαινόμενα που επισυμβαίνουν συχνότερα στην εποχή μας, αλλά και την κάλυψη μεγάλων επιφανειών με άσφαλτο και τσιμέντο, μειώνοντας την απορροφητικότητα του εδάφους και αυξάνοντας την απορροή, σίγουρα αυτός ο κίνδυνος αυξάνεται.

Η ανυπαρξία μιας ενιαίας αρχής η οποία να διαχειρίζεται τα εγγεγραμμένα φυσικά υδατορέματα, (ποταμοί και αργάκια) και ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων σε διάφορα υπουργεία και κυβερνητικά τμήματα για χρόνια, επέτρεψε την μετατροπή ποταμών και αργακιών σε κλειστούς οχετού ςκαι σε πολλές περιπτώσει ςστην κατάργηση τους προς όφελος της οικοδομικής ανάπτυξης.

Από το 2010 με την ψήφιση του Νόμου περί της Ενιαίας Διαχείρισης των Υδάτων στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ), η διαχείριση των φυσικών υδατορεμάτων ανατέθηκε στο Διευθυντή του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων και έγιναν πολλά θετικά βήματα προς την σωστή κατεύθυνση. Κατ’ αρχή κανένας δεν μπορεί να επέμβει στα φυσικά υδατορέματα χωρίς άδεια από το ΤΑΥ. Μπήκαν ζώνες προστασίας των φυσικών υδατορεμάτων και των φραγμάτων των  οποίων το νερό χρησιμοποιείται για ύδρευση και απαγορεύτηκε η μετατροπή ποταμών και αργακιών σε κλειστούς οχετούς.

Ένα από τα θετικά της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι η υποχρέωση μας ως κράτος,  να ακολουθούμε τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες. Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τις Πλημμύρες (2007/60/ΕΚ) είναι η νομοθεσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που προνοεί για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας.

Η Κυπριακή Δημοκρατία ως Κράτος Μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ήδη μεταφέρει τις πρόνοιες της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ στο Κυπριακό δίκαιο με τον Βασικό Νόμο Ν. 70(Ι)/2010 και Τροποποιητικό Νόμος Ν. 153(Ι)/2012) περί Αξιολόγησης, Διαχείρισης και Αντιμετώπισης των Κινδύνων Πλημμύρας.Η εναρμονιστική νομοθεσία που τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο του 2010 καθορίζει ως “Αρμόδια Αρχή” για την εφαρμογή της το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και ως “Συντονιστική Αρχή” το Υπουργείο Εσωτερικών.

Η εφαρμογή της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ για τις πλημμύρες περιλαμβάνει τα ακόλουθα τρία κύρια στάδια:

Η κατάρτιση του 1^ου  Σχεδίου  Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας 2017-2021) ολοκληρώθηκε εντός του 2016 και αφού εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο, υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ταυτόχρονα άρχισε η υλοποίηση του.

Τα μέτρα του προγράμματος κατηγοριοποιήθηκαν βάσει της Οδηγίας σε μέτρα Πρόληψης, Προστασίας, Ετοιμότητας και Αποκατάστασης. Ενδεικτικά αναφέρονται πιο κάτω μερικά από τα μέτρα αυτά:

Μέτρα πρόληψης:

• Θεσμοθέτηση διαδικασίας για την κατάρτιση Στρατηγικών Σχεδίων διαχείρισης ομβρίων υδάτων (Master Plan) κατά τη διαδικασία πολεοδομικού σχεδιασμού νέων περιοχών που εντάσσονται σε ζώνες ανάπτυξης

Μέτρα Προστασίας:

• Διάθεση όμβριων ιδιοκτησιών σε απορροφητικούς λάκκους και προώθηση ιδιωτικών συστημάτων αξιοποίησης ομβρίων υδάτων
• Θεσμοθέτηση προγράμματος καθαρισμού συστημάτων αποχέτευσης ομβρίων υδάτων
• Προστασία υδατορεμάτων από ανεξέλεγκτες χρήσεις και προώθηση τεχνικών συγκράτησης φερτών υλών στα υδατορέματα
• Φυσική αποκατάσταση, αναβάθμιση και αποκατάσταση συνέχειας υδατορεμάτων.
• Επικαιροποίηση μελέτης και κατασκευή έργων αποκατάστασης και αναβάθμισης υδατορέματος στις διάφορες Περιοχές Δυνητικού Σοβαρού Κινδύνου Πλημμύρας για την εξασφάλιση της αντιπλημμυρικής προστασίας.

Μέτρα Ετοιμότητας:

• Βελτίωση μηχανισμού προειδοποίησης για έκτακτα καιρικά και πλημμυρικά φαινόμενα και ενημέρωση Σχεδίων Αντιμετώπισης Ακραίων Καιρικών Φαινομένων με τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα των Χαρτών Επικινδυνότητας και Κινδύνου Πλημμύρας
• Εκστρατείες ευαισθητοποίησης κοινοτήτων έναντι πλημμυρικού κινδύνου

Μέτρα Αποκατάστασης

• Ανάπτυξη μηχανισμού καταγραφής και αποτίμησης ζημιών από πλημμύρες και καταγραφή αποτυπωμάτων πλημμύρας για την καλύτερη γνώση του φαινομένου με σκοπό τη βελτίωσης της απόδοσης των μηχανισμών αντιμετώπισης/αποκατάστασης
• Προώθηση της ιδιωτικής ασφάλισης έναντι πλημμύρας.

Τον Δεκέμβριο του 2014 στη Λάρνακα η περιοχή Καμάρων πλημμύρισε με τεράστιες υλικές ζημιές. Είναι εντυπωσιακό ότι στην ιστοσελίδα του ΤΑΥ υπήρχε ο χάρτης επικινδυνότητας πλημμύρας για πιθανότητα επαναφοράς 100 χρόνων που ήταν σχεδόν ταυτόσημη με τις περιοχές που κατακλύστηκαν. Η ένταση της βροχόπτωσης από τις μετρήσεις που έγιναν ήταν για περίοδο επαναφοράς 100-120 χρόνων.

Καταληκτικά θεωρούμε ότι οι κίνδυνοι για πλημμύρες στη Κύπρο είναι σοβαροί.  . Έχουν γίνει θετικά βήματα για την αντιμετώπιση των πλημμυρών. Χρειάζεται ακόμα να γίνουν πολύ περισσότερα ώστε να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος Τα περισσότερα έργα σχεδιάζονται για πλημμύρες με περίοδο επαναφοράς 25 ή 50 χρόνων. Ο κίνδυνος όμως ποτέ δεν θα εκλείψει γιατί μια πλημμύρα με πιθανότητα επαναφοράς περιόδου 500  χρόνων σημαίνει ότι κάθε χρόνο έχει πιθανότητα 2 τοις χιλίοις να συμβεί, μπορεί δηλαδή να έρθει μετά από 500 χρόνια, μπορεί όμως να έρθει και φέτος ή του χρόνου.

Νίκος Νεοκλέους                                                                                   

Γραμματέας

Για Κυπριακό Υδατικό Σύνδεσμο

Τηλέφωνο: 99687608

26 Νοεμβρίου 2017

Πηγή: Ιστοσελίδα Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων. http://www.moa.gov.cy/moa/wdd/Wdd.nsf/index_gr/index_gr?OpenDocument